رویکردهای اتمی در درمان سرطان: پیشرفت‌ها، ساز و کارها و کاربردهای بالینی
DOI::
https://doi.org/10.58342/ghalibMj.V.2.I.2.10کلمات کلیدی:
درمان مبتنی بر اتم, رادیوداروها, نانوذرات, ترانوستیک (ترکیب تشخیص و درمان), درمان سرطانچکیده
زمینه و هدف: درمان‌های مبتنی بر اتم به‌عنوان یک طبقه نوظهور از روش‌های درمانی مطرح شده‌اند که از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فرد اتم‌ها، به‌ویژه ایزوتوپ‌های رادیواکتیو و نانوذرات فلزی، برای هدف‌گیری دقیق و انتخابی تومورها بهره می‌برند. این رویکردها نسبت به درمان‌های مرسوم، مزایای قابل‌توجهی از جمله اختصاصیت بیشتر، حداقل تهاجم و قابلیت ادغام با ابزارهای تشخیصی را ارائه می‌دهند. این مرور با هدف ارائه یک دید جامع از راهبردهای درمانی مبتنی بر اتم در سرطان‌شناسی تدوین شده است و عناصر اتمی کلیدی، سازوکارهای اثرگذاری، کاربردهای بالینی و پیشرفت‌های فناورانه را برجسته می‌سازد. همچنین در این بحث به چالش‌های کنونی پرداخته شده و مسیرهای آینده در این حوزه در حال تکامل بررسی می‌گردد.
روش بررسی: این مقاله مروری، بر اساس دستورالعمل‌های PRISMA انجام شد. جستجوی جامعی در پایگاه‌های علمی معتبر شامل PubMed، ScienceDirect، Scopus و Web of Science طی بازه زمانی آوریل تا ژوئیه ۲۰۲۵ و با استفاده از کلیدواژه‌هایی مانند «درمان سرطان مبتنی بر اتم»، «رادیوداروها»، «نانوذرات»، «انتشاردهنده‌های پرتوهای آلفا»، «پروتون‌تراپی» و «ترا‌نُستیک در انکولوژی» صورت گرفت. مقالات منتشرشده بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۵ که به زبان انگلیسی، متن کامل و داده‌های تجربی یا بالینی داشتند، وارد مطالعه شدند. در مجموع از میان ۲۱۵ مقاله شناسایی‌شده، پس از غربالگری و حذف موارد تکراری یا نامرتبط، ۱۹ مطالعه واجد شرایط برای تحلیل نهایی انتخاب گردید.
یافته‌ها: چندین درمان مبتنی بر اتم، مانند ید-۱۳۱ برای سرطان تیروئید، لوتسیوم-۱۷۷ برای تومورهای نورواندوکرین و رادیوم-۲۲۳ برای سرطان پروستات متاستاتیک، نتایج درمانی قابل‌توجهی همراه با ایمنی مطلوب نشان داده‌اند. در همین راستا، بسترهای نوینی شامل نانوذرات طلا و اکسید آهن مسیرهای امیدبخشی را برای درمان فوتوترمال و رادیوسنسیتیزاسیون فراهم کرده‌اند. با این حال، موانعی همچون دسترسی محدود، دوزیمتری پیچیده و مقاومت‌های زیستی همچنان مانع از پذیرش گسترده این روش‌ها می‌شوند.
نتیجه‌گیری: درمان‌های مبتنی بر اتم یک پیشرفت تحول‌آفرین در انکولوژی نوین به شمار می‌روند و این پتانسیل را دارند که با افزایش دقت، کاهش سمیت سیستمیک و امکان پایش لحظه‌ای، شیوه‌های درمان سرطان را دگرگون سازند. تداوم پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و توسعه زیرساخت‌ها برای انتقال این نوآوری‌ها به مراقبت‌های سرطان شخصی‌سازی‌شده و در دسترس همگانی، امری حیاتی است.
مراجع
Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: a cancer journal for clinicians. 2021 May;71(3):209-49. https://doi.org/10.3322/caac.21660
Miller KD, Nogueira L, Devasia T, Mariotto AB, Yabroff KR, Jemal A, Kramer J, Siegel RL. Cancer treatment and survivorship statistics, 2022. CA: a cancer journal for clinicians. 2022 Sep;72(5):409-36. https://doi.org/10.3322/caac.21731
Li L, Shan T, Zhang D, Ma F. Nowcasting and forecasting global aging and cancer burden: analysis of data from the GLOBOCAN and Global Burden of Disease Study. Journal of the National Cancer Center. 2024 Sep 1;4(3):223-32. https://doi.org/10.1016/j.jncc.2024.05.002
Chakraborty K, Mondal J, An JM, Park J, Lee YK. Advances in radionuclides and radiolabelled peptides for cancer therapeutics. Pharmaceutics. 2023 Mar;15(3):971. https://doi.org/10.3390/pharmaceutics15030971
Watabe T, Hirata K, Iima M, Yanagawa M, Saida T, Sakata A, Ide S, Honda M, Kurokawa R, Nishioka K, Kawamura M. Recent advances in theranostics and oncology PET: emerging radionuclides and targets. Annals of Nuclear Medicine. 2025 Jul 27:1-3. https://doi.org/10.1007/s12149-025-02090-z
Samathoti P, Kumarachari RK, Bukke SP, Rajasekhar ES, Jaiswal AA, Eftekhari Z. The role of nanomedicine and artificial intelligence in cancer health care: individual applications and emerging integrations—a narrative review. Discover Oncology. 2025 May 8;16(1):697. https://doi.org/10.1007/s12149-025-02090-z
Sgouros G, Bodei L, McDevitt MR, Nedrow JR. Radiopharmaceutical therapy in cancer: clinical advances and challenges. Nature reviews Drug discovery. 2020 Sep 1;19(9):589-608.. https://doi.org/10.1038/s41573-020-0085-5
Schubiger PA, Grünberg J, Ametamey SM, Honer M, Garcia-Garayoa E, Bläuenstein P, Waibel R, Novak-Hofer I, Schibli R. Radiopharmaceuticals: from molecular imaging to targeted radionuclide therapy. Chimia. 2004 Oct 1;58(10):731. https://doi.org/10.2533/000942904777677489
Brechbiel MW. Targeted α-therapy: past, present, future? Dalton Transactions. 2007(43):4918-28. https://doi.org/10.1039/B704726F
Gao Q, Zhang J, Gao J, Zhang Z, Zhu H, Wang D. Gold nanoparticles in cancer theranostics. Frontiers in bioengineering and biotechnology. 2021 Apr 13;9:647905. https://doi.org/10.3389/fbioe.2021.647905
Vangijzegem T, Lecomte V, Ternad I, Van Leuven L, Muller RN, Stanicki D, Laurent S. Superparamagnetic iron oxide nanoparticles (SPION): from fundamentals to state-of-the-art innovative applications for cancer therapy. Pharmaceutics. 2023 Jan 10;15(1):236. https://doi.org/10.3390/pharmaceutics15010236
Dürr S, Janko C, Lyer S, Tripal P, Schwarz M, Zaloga J, Tietze R, Alexiou C. Magnetic nanoparticles for cancer therapy. Nanotechnology Reviews. 2013 Aug 1;2(4):395-409. https://doi.org/10.1515/ntrev-2013-0011
Durante M, Orecchia R, Loeffler JS. Charged-particle therapy in cancer: clinical uses and future perspectives. Nature Reviews Clinical Oncology. 2017 Aug;14(8):483-95. https://doi.org/10.1038/nrclinonc.2017.30
Jadvar H. Targeted radionuclide therapy: an evolution toward precision cancer treatment. American Journal of Roentgenology. 2017 Aug;209(2):277-88. https://doi.org/10.2214/AJR.17.18264
Williamson CW, Liu HC, Mayadev J, Mell LK. Advances in external beam radiation therapy and brachytherapy for cervical cancer. Clinical Oncology. 2021 Sep 1;33(9):567-78. https://doi.org/10.1016/j.clon.2021.06.012
Buczyńska A, Sidorkiewicz I, Rogucki M, Siewko K, Adamska A, Kościuszko M, Maliszewska K, Kozłowska G, Szumowski P, Myśliwiec J, Dzięcioł J. Oxidative stress and radioiodine treatment of differentiated thyroid cancer. Scientific reports. 2021 Aug 24;11(1):17126. https://doi.org/10.1038/s41598-021-96637-5
Niu T, Fan M, Lin B, Gao F, Tan B, Du X. Current clinical application of lutetium‑177 in solid tumors. Experimental and Therapeutic Medicine. 2024 Mar 26;27(5):225. https://doi.org/10.3892/etm.2024.12514
Alshehri AH. Bone-Targeting Radionuclides in the Treatment of Metastatic Castration-Resistant Prostate Cancer: A Review on Radium-223 Chloride (Alpharadin) in Combination with Other Therapies. Diagnostics. 2024 Oct 29;14(21):2407. https://doi.org/10.3390/diagnostics14212407
Hu H, Zheng S, He C, Zheng Y, Wei Q, Chen S, Wu Z, Xu Y, Zhao B, Yan C. Radiotherapy-sensitized cancer immunotherapy via cGAS-STING immune pathway by activatable nanocascade reaction. Journal of Nanobiotechnology. 2024 May 9;22(1):234. https://doi.org/10.1186/s12951-024-02502-8
##submission.downloads##
چاپ شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 بهنام اکبری, علی کلانتری, محمداحسان صالحی
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution 4.0 می باشد.
